Architektura dla zdrowia. Jak projektować domy wspierające dobrostan?

Obecność okien we współczesnych budynkach jest tak naturalna, że często przestajemy je zauważać. Niesłusznie, ponieważ w dużej mierze od nich zależy to, jak czujemy się we własnych czterech ścianach. Budujesz dom i chcesz, by wspierał zdrowie, samopoczucie czy jakościowy sen domowników? Pomyśl o oknach nie tylko jako materiale budowlanym, ale pełnoprawnym narzędziu do kształtowania codziennego życia. Sprawdź, jak z ich pomocą stworzyć dobrą przestrzeń do życia.

SPIS TREŚCI

1. Dobrostan zaczyna się od światła
2. Okno jako element relacji z otoczeniem
3. Światło jako narzędzie projektowe
4. Co zrobić, aby dom wspierał dobrostan mieszkańców?

Dobrostan zaczyna się od światła

Jesteśmy istotami światłoczułymi. Dlaczego? Naturalny rytm dnia i nocy, a więc zmienny dostęp do promieni słonecznych, wpływa na naszą koncentrację, sen, nastrój, a nawet układ hormonalny i odpornościowy. Kiedy rano otrzymujemy dużą dawkę naturalnego światła, nasz mózg ogranicza produkcję melatoniny niezbędnej do jakościowego snu, a zwiększa poziom kortyzolu i serotoniny – hormonów „stresu” i „szczęścia” odpowiedzialnych za stan pobudzenia, energię do działania i dobre samopoczucie. Wszystko działa prawidłowo, jeśli każdego dnia otrzymujemy odpowiednią dawkę światła słonecznego o różnym natężeniu, zgodnie z naturalnym rytmem dnia.

Problem zaczyna się wtedy, gdy przebywamy przez większość dnia w sztucznie oświetlanych pomieszczeniach czy wnętrzach z niewielką ilością światła wpadającego przez okna. Biorąc pod uwagę, że aż 90% czasu spędzamy w budynkach, nie sposób lekceważyć wagi doświetlenia wnętrz naturalnymi promieniami słońca. Tym bardziej że badania naukowe (m.in. Mohameta Boubekriego) mówią jasno – osoby pracujące w dobrze oświetlonych wnętrzach mają lepszy nastrój i śpią średnio o 46 minut dłużej niż te, które korzystają przez większość czasu ze sztucznego światła.

Okno jako element relacji z otoczeniem

Okna są nie tylko źródłem światła dziennego – umożliwiają nam także kontakt ze światem zewnętrznym. Ich kształt, umiejscowienie i rozmiary, decydują o tym, co widzimy z wnętrza – drzewa, otwarte niebo, a może sąsiadujący mur. Widok z okna wpływa na nasz nastrój, poczucie przestrzeni i zakorzenienie w otoczeniu.

Dom, który wspiera dobrostan, to budynek, który włącza krajobraz w życie codzienne mieszkańców. Mówiąc inaczej – to przestrzeń mieszkalna, która tworzy relację między wnętrzem a światem zewnętrznym. I to nie tylko przez dostęp światła naturalnego, ale i przez widok, możliwość obserwowania zmieniających się pór roku czy wschodów i zachodów słońca.

Jak stworzyć taką przestrzeń? Osiąga się to poprzez przemyślane ustawienie bryły względem stron świata, projektowanie tarasów, loggii czy wnęk, a także stref relaksu przy oknie. Duże przeszklenia, drzwi tarasowe, narożne okna czy świetliki dachowe pomagają znieść granicę między wnętrzem a ogrodem. W tym ujęciu okno nie jest detalem architektonicznym, lecz narzędziem budowania relacji człowieka z naturą.

Światło jako narzędzie projektowe

W domu wspierającym dobrostan liczy się nie tylko ilość światła naturalnego wpadającego do pomieszczeń, ale sposób, w jaki „pracuje” ono w przestrzeni. Projektowanie okien w budynku powinno więc uwzględniać zmienność światła w ciągu dnia i roku – jego natężenie, barwę, kierunek padania. Inaczej przecież oświetlamy sypialnię, a inaczej domowe biuro. Kuchnia potrzebuje światła aktywizującego, salon może korzystać z miękkich, popołudniowych promieni słonecznych, a sypialnia – być chroniona przed jego nadmiarem o poranku.

Światło może pobudzać lub wyciszać, otwierać przestrzeń albo tworzyć poczucie prywatności. Czasem okno staje się ramą dla widoku, innym razem źródłem cienia lub świeżego powietrza. Dlatego już na etapie koncepcji budynku warto myśleć o świetle jako narzędziu projektowym – takim, które integruje wnętrze z rytmem dobowym i emocjonalnymi potrzebami mieszkańców. Dobrostan nie wynika z przypadku – to efekt wielu spójnych, świadomych decyzji projektowych.

Okna Prismatic

Okna Pava

Co zrobić, aby dom wspierał dobrostan mieszkańców?

1. Uwzględnij orientację względem stron świata – rozmieszczaj okna tak, by maksymalnie korzystać z naturalnego światła. W salonie czy kuchni dobrze sprawdzą się duże przeszklenia od południa lub zachodu, które zapewnią światło i ciepło przez większość dnia. Sypialnie lepiej zaprojektować od strony wschodniej – poranne światło ułatwia wstawanie i wspiera naturalny rytm dobowy.
   
2. Zaplanuj odpowiedni rozmiar i proporcje okien – zbyt małe okna ograniczają dostęp do światła i widoków, co może wpływać na nastrój, koncentrację i poczucie komfortu. Z kolei zbyt duże przeszklenia mogą prowadzić do utraty prywatności. Pamiętaj też, że okna o obniżonym profilu skrzydła (np. PAVA, PRISMATIC czy PIXEL od OKNOPLAST) mają większą powierzchnię szyby i wpuszczają do wnętrz nawet 10% więcej światła niż okna w tym samym rozmiarze, ale ze standardowymi profilami.
   
3. Otwieraj dom na otoczenie – widok na zieleń, niebo czy ogród redukuje stres, wspiera regenerację i poprawia nastrój. Projektując dom, zadbaj, by okna kadrowały jak najprzyjemniejsze widoki – zarówno z miejsc do pracy, jak i wypoczynku.
   
4. Uwzględnij wentylację i możliwość otwierania – świeże powietrze jest kluczowe dla dobrostanu. Okna powinny być zaprojektowane tak, by umożliwiały efektywne wietrzenie – najlepiej przez okna rozmieszczone na przeciwległych ścianach (tzw. przewiew krzyżowy). Dobrym wyborem są też okna z systemem wentylacji obwodowej (np. effiAIR od OKNOPLAST), które zapewniają bezpieczeństwo antywłamaniowe podczas wietrzenia.
   
5. Pamiętaj o ochronie przed przegrzaniem i olśnieniem – zewnętrzne rolety i żaluzje czy okapy mogą chronić wnętrza przed nadmiarem słońca, nie ograniczając jednocześnie widoczności i dostępu do światła.

Chcesz wiedzieć więcej o mądrym projektowaniu budynków wspierających dobrostan mieszkańców? Pobierz za darmo raport „Zdrowie zaczyna się od przestrzeni – Jak prawidłowo zaaranżować przestrzeń, by wspierała Twój dobrostan”. Raport jest efektem współpracy OKNOPLAST z Natalią Olszewską – lekarką i neuronaukowczynią, specjalistką w zakresie zastosowania neuronauk w projektowaniu architektonicznym. Współzałożycielką IMPRONTA – firmy badawczo-doradczej zajmującej się projektowaniem dla zdrowia i dobrostanu.